De gemeente Hoorn verwelkomt de nieuwste afgedankte matten van Nederland. Foto van oktober 2019. Er zouden volgens directeur van Roekel nu “80-150 velden liggen” (bron: 8 september, AD, hoe de kunstgrasberg groeit en groeit))
Asir, GBN-AGR en Re-Match zijn de drie grootste bedrijven in de strijd om de verwerking van de Nederlandse kunstgras bergen. Inmiddels verrijst in Hoorn sinds maart van dit jaar een nieuwe berg, nadat zowel Tuf in Dongen als Vink in Barneveld hun deuren sloten voor de afgedankte matten. Op de foto hierboven de berg op het terrein van GBN aan de Schelphoek in Hoorn, waar zich net als in Vijfhuizen op het terrein van GP Groot de matten opstapelen. De druk op de overheid om een vergunning te verlenen loopt zo letterlijk zeer hoog op. Per mat betaalt een gemeente zeker 20.000 euro.
De heersende stemming onder gemeenten, na de crisis over illegaal gestapelde matten, is inmiddels weer positief. Kunstgras lijkt weer ok. Er komt immers een nieuwe fabriek, het leed is geleden, de aanleg en afvoer kan weer zorgeloos verdergaan. Toch lijken zowel GBN als ASIR zich niet aan de regels te houden. GBN in Hoorn dekt de matten niet af en ASIE (moederbedrijf van ASIR in Dongen) verkoopt matten door aan Kroatië in plaats van ze te recyclen.
Zoals veel Nederlandse colleges vinden burgemeester en wethouders van Almere het ‘milieuhygiënisch oogpunt zeer van belang’. De gemeente benadrukt dat ‘in de opdrachten die zij verstrekt bij renovaties van kunstgrasvelden altijd precies is vermeld hoe de vrijkomende afvalstoffen moeten worden verwerkt. Hier dient de opdrachtnemer aan te voldoen’, aldus Almere.
Zelfs de gemeente Dongen is ‘voorzichtig optimistisch’ nu er een nieuwe verwerker is gevonden. Maar wie zijn spelers die het o-zo acute probleem van de kunstgras bulten gaan oplossen en in hoeverre vervullen ze de filosofie achter hun drie groene pijlen? Is er wel sprake van verantwoord Hergebruik (Re-use) het hoogwaardig terugwinnen van de grondstoffen (Re-cycle) én het verminderen van de hoeveelheid gebruikt materiaal ( Re-duce)?
Staatssecretaris Van Velthoven schreef vorig jaar oktober, een week voor de brand bij Tuf in Dongen: ‘Ik deel de zorgen die bestaan over overtredingen die bij verwerkers van kunstgrasvelden zijn geconstateerd, waaronder het opslaan van meer dan de vergunde hoeveelheden afval en het verzaken om dit goed af te dekken. Het bevoegd gezag hiervoor is de gemeente of provincie waar de bedrijven zijn gevestigd’. Toch geeft directeur van GBN Van Roekel van de tijdelijke noodopslag in Hoorn, geen duidelijk beeld van de hoeveelheid matten op zijn terrein en de matten zijn niet afgedekt.
Verreweg de meeste van de matten op de vier grote bergen Mount Re-Match, Mount ASIR, Mount GBN-AGR en Mount Vink zijn vervuild door rubbergranulaat, terwijl voor hoogwaardige recycling een zo schoon mogelijk materiaal nodig is. Van Roekel van de alliantie GBN-AGR zegt dat het bedrijf niets zal verbranden. Toch is het zeer aannemelijk dat het verzamelde rubbergranulaat in de bigbags in Hoorn zal worden ‘verbrand met energie terugwinning’, net als de ruggen van de kunstgrasmatten. Dit is toegestaan. De vezels kunnen worden afgeschoren wat een goedkoop en vervuild basismateriaal oplevert, waarvan verkeerspaaltjes of mogelijk plastic stoelen gemaakt kunnen worden. Er is geen sprake van hoogwaardige recycling doordat de velden niet zijn ontworpen om te worden teruggebracht tot schoon basismateriaal. De matten mogen drie jaar lang gestapeld, in afwachting van de langverwachte kunstgras verwerkende fabriek. ASIR wil dit mogelijk doen in Dongen, GBN-AGR in het westelijk havengebied van Amsterdam en Re-Match in midden Brabant.
ASIR zit op de kunstgrasbult van Tuf in Dongen, waar burgemeester Starmans begin september opgelucht de 315 vrachtwagens zag komen die het met rubber verontreinigde zand afvoerden naar Gubbels in Helvoirt. Na de brand sloot stapelaar Tuf een akkoord met ASIR (Advanced Sports Installations and Recycling) , dat valt onder het internationale ASIE (Advanced Sports Installations), een bedrijf uit Estland. Voor de gemeente Dongen is de komst van ASIR naar eigen zeggen ‘het meest gunstige scenario’, zo brandt de gemeente zich niet aan een kostbaar opruimingstraject, aldus BN de Stem in september. ASIR leent het geld voor de operatie in Dongen van ASIE. Toch moet de gemeente ervoor waken andere landen op te zadelen met plastic vervuiling als deze verbintenis doorgaat.
Volgens de Dongense burgemeester Starmans is het bedrijf ASIR door het ministerie als ‘betrouwbare kandidaat’ aangemeld in de quick scan van het ministerie ‘verwerking van kunstgras’. Echter, in dit document spreekt het ministerie juist verbazing uit over de 3 miljoen m2 aan kunstgras die ASIR zegt te kunnen verwerken in Estland: “Zonder inspectie ter plaatse – wat in het kader van deze verkenning niet heeft plaatsgevonden – is de stelling dat grootschalige opwerking van alle genoemde fracties plaatsvindt niet te verifiëren,’ aldus het ministerie in februari 2019. (Ter vergelijking, het bedrijf Re-Match kan in de huidige fabriek 100 matten per jaar verwerken.)
Hoe ASIE dit doet wordt duidelijk aan de hand van een zaak in Noorwegen, waar ASIE in een zeer fout daglicht staat. De gemeente Bodö betaalde zo’n 55.000 euro om kunstgras al na zes jaar te vervangen. Volgens de gemeente was het gras nutteloos en risicovol om op te spelen. Het zou worden gerecycled door ASIE. Onder toezicht van ASIE belandde het echter bij een kinder- en jeugdclub in Kroatië. Het bedrijf, dat volgens ons ministerie “waarde hecht aan transparantie door tracking en tracing, zodat van alle materialen kan worden nagegaan waar dit blijft” en op alle materialen naar eigen zeggen codes plaatst, ontkende eerst dat de afgedankte matten in Kroatië waren beland, maar directeur Raul Lättemägi geeft dit inmiddels wel toe. Volgens hem waren de matten prima en goed voor hergebruik. Naast hergebruik kunnen gemeenten ook terecht bij ASIE voor een leasecontract. De gebruiker betaalt dan ruim 3000 euro per maand, ASIE regelt jaarlijks onderhoud en verwijdering van de mat.
ASIE schrijft op de site: “Vanaf het tweede kwartaal van 2019 gaat het bedrijf ASIE in Nederland opereren. Het zal voor een periode van 12 maanden 300.000 euro aan werkkapitaal ophalen om de uitvoering van grootschalige contracten te verbeteren. De lener is ASIR (advanced sports insatllations and recycling bv) opgericht door Raul Lättemägi, aandeelhouder van 80% en een van de directeuren van ASIE.’
Het is onduidelijk hoe het met de plannen van ASIR staat om in Dongen kunstgras te gaan recyclen. Het vervuilde zand en de door Tuf illegaal opgeslagen matten in Velddriel en Hedel zijn inmiddels verplaatst naar respectievelijk Helvoirt en Mount Hoorn. Als de verfikte infill ook uit het gebouw van Tuf is verwijderd wil Dongen samen met ASIR een plan van aanpak opstellen. Of dat plan ook het hergebruik van de Dongense matten voor kinderen in Kroatië of elders zal omvatten, valt te bezien. De gemeente Bodö wil naar eigen zeggen ‘geen vervuiling verspreiden in andere landen’. Het is de vraag of Dongen werkelijk de juridische verplichting van de afvalverwerking in handen van ASIR wil geven.
Dongen is dus nog niet ‘uit de brand’. Kan de gemeente echt opgelucht adem halen als de berg kunstvezels uit de gemeente verdwijnt? Want waar verdwijnt het eigenlijk naartoe?